“Zou u niet graag een zakapparaatje hebben dat u aan elke afspraak en aan al uw dagelijkse bezigheden herinnert? Ik wel. Ik zie uit naar het moment dat de draagbare computers zo klein zijn dat ik er voortdurend een bij me kan hebben. Ik zal er absoluut zeker heel mijn geheugenlast in neerleggen. Het apparaat moet wel klein zijn en handig in het gebruik. En moet een relatief grote rekencapaciteit hebben, tenminste naar de huidige maatstaven gerekend. Het zal een volledig standaardtoetsenbord moeten hebben en een redelijk groot beeldscherm. Het zal goede grafische mogelijkheden moeten bezitten, omdat dat de bruikbaarheid enorm vergroot, en een flink geheugen – eigenlijk een kolossaal geheugen. En het zou gemakkelijk met de telefoon verbonden moeten kunnen worden; ik moet het kunnen aansluiten op mijn computers thuis en op mijn werk. Ten slotte zou het apparaat natuurlijk niet te duur mogen zijn.
Wat ik vraag, is beslist niet onredelijk. De
technologie die ervoor nodig is, is nu al beschikbaar. Alleen deze combinatie
van mogelijkheden is nooit tot stand gebracht, ten dele omdat de kosten op dit
moment nog veel te hoog zouden uitkomen. Maar binnen vijf jaar zal zo’n
apparaat ongetwijfeld in de een of andere onvolmaakte vorm bestaan en binnen
tien jaar misschien zelfs in een volmaakte vorm.”
Door passages
als deze wordt je terug gekatapulteerd in een tijd zonder smartphones,
internet en zelfrijdende Tesla’s. Aan de hand van de keuze van de producten in de voorbeelden en illustraties merkt je al vrij snel dat je een boek aan het lezen bent dat geschreven is eind de
jaren ’80, begin de jaren ‘90. Ook de zwart-witfoto’s, bedragen in Nederlandse gulden en dat er
‘gekonkludeerd wordt over konkrete aspekten van produkten’ droegen ook niet bij
om het boek modern te laten overkomen.
 |
| Interacties met producten kunnen soms succesvol zijn, ookal weet je niet zeker hoe het product er 100% uitziet. Dit principe illustreert de auteur aan de hand van een kwartje. |
Toch blijft dit boek, ondanks alles, in zekere zin tijdloos, omdat de algemene principes ook vandaag nog altijd toepasbaar zijn, of beter gezegd; in vele gevallen hard nodig zijn. Doorheen het boek probeert Donald Norman uit te leggen waarom de interactie niet altijd succesvol gebeurt, waarom deze storing voorkomt, hoe ze de gebruiker beïnvloedt en hoe de problemen verholpen kunnen worden om tot een gebruiksvriendelijk product te komen.
Zichtbaarheid
en feedback vormen het mantra van het boek. Een goed ontwerp heeft zichtbare
relaties: de relatie tussen de handeling en de knoppen en de relatie tussen de
handeling en het effect zijn voor de gebruiker duidelijk. Daarnaast heeft een echt natuurlijke afbeelding geen behoefte aan
schema’s, verbale aanduidingen of instructies. Ten slotte moet het product zinvolle relaties
benadrukken en onzinvolle negeren.
Donald
Norman bespreekt op een diepe manier de moeilijkheden van ontwerpen en de
dilemma’s die bestaan zoals het vraagstuk over waar grens ligt tussen geen
feedback en geluidsoverlast. Anderzijds is er ook een verschil tussen
interpretatie en begrijpen. Ook de gevaren van standaardisatie en automatisatie openden mijn ogen. Of de selectieve aandacht van de gebruiker wanneer
hij of zij enkel gefocust is op het acute probleem en de rest vergeet waardoor de
gebruiker het product verkeerd of zelfs gevaarlijk gaat gebruiken, denk hierbij
aan het lospeuteren van een stuk toast in een broodrooster wanneer de gebruiker
zo gefocust is op het ‘stoppen van de rook’.
Fouten
Een groot
deel van het boek besteedt Norman aan fouten. Het probleem is dat ontwerpers de experts zijn
in het apparaat en gebruikers experts zijn in de taak. Dit leidt tot een
verschillend systeembeeld. Fouten kunnen dwalingen zijn of vergissingen. Dwalen
komt voort uit bewuste overwegingen. Vergissen daarentegen, komt voort uit automatisch
gedrag. Fouten mogen nooit weggeredeneerd worden. Het is gemakkelijker om vast
te stellen wat vanzelfsprekend gebruik is nadat je het hebt zien gebeuren. Als
ontwerpen moet je er vanuit gaan dat elke vergissing of fout die gemaakt kan
worden, ook zal gemaakt worden. Ontwerpen moeten de moeite doen om fouten zo
‘goedkoop’ mogelijk te laten zijn. Zijn adagium over fouten luidt:
"Als een fout mogelijk is, zal hij ook gemaakt
worden. De ontwerper moet ervan uitgaan dat alle potentiële fouten inderdaad
zullen optreden, en zodanig ontwerpen dat ten eerste de kans op een fout minimaal
is en dat ten tweede de gevolgen van de fout, als hij toch wordt gemaakt,
minimaal zijn. Fouten moeten gemakkelijk te ontwerpen zijn, ze moeten minimale
gevolgen hebben en zo mogelijk moeten deze gevolgen kunnen worden
teruggedraaid."
Beperkingen
en dwingend ontwerp
‘Ontwerpen
is het herhaaldelijk aanbrengen van beperkingen tot er uiteindelijk een uniek
product overschiet.’
Het is de taak van de ontwerpen om te zorgen dat de gebruiker tot de juiste mentale modellen komt. Met behulp van fysieke beperkingen, logica en semantische en culturele beperkingen kan de gebruiker richting het juiste gebruik worden gestuurd. Een ontwerp dat de gebruiker met behulp van beperkingen stuurt, is een dwingend ontwerp. Toch moeten de voordelen bij een dwingend ontwerp worden afgewogen tegenover de nadelen bij normaal gebruik. De hinderlijkswaarde moet tot het minimum beperkt worden.
Het is de taak van de ontwerpen om te zorgen dat de gebruiker tot de juiste mentale modellen komt. Met behulp van fysieke beperkingen, logica en semantische en culturele beperkingen kan de gebruiker richting het juiste gebruik worden gestuurd. Een ontwerp dat de gebruiker met behulp van beperkingen stuurt, is een dwingend ontwerp. Toch moeten de voordelen bij een dwingend ontwerp worden afgewogen tegenover de nadelen bij normaal gebruik. De hinderlijkswaarde moet tot het minimum beperkt worden.
Norman vertelt dat mensen wanneer ze in contact komen met een product waarvan ze niet onmiddellijk snappen hoe ze het moeten gebruiken, meer geneigd zijn om gefrustreerd te worden en zichzelf de schuld op te leggen dan de schuld bij het ontwerp te leggen. Van mezelf vind ik dat het me nog te vaak overkomt. Zoals zo vele gebruikers, denk ik vaak dat het aan
mij ligt. Pas door het lezen van het boek ben ik gaan beseffen dat ik er niet vaak genoeg aan denk dat de fout bij het ontwerp ligt, en niet bij de gebruiker met z’n goede bedoelingen. Alles om ons heen is vormgegeven door iemand, en die persoon is niet per se slimmer dan mij. Dus waarom moeten wij voortleven met de ondoordachte ontwerpen van iemand anders. Een voorbeeld hiervan zijn lichtschakelaars.
Vaak zijn ze op één rij geplaatst zodat je het licht dat je wilt laten branden enkel kunt
aanschakelen door te gokken. In het boek stond een uitgewerkt voorbeeld waarbij
de schakelaars een natuurlijke afbeeldingsrelatie hadden met de lichten. Het zijn voorbeelden als deze die m'n ogen openden.
 |
| In een uitgewerkt voorbeeld over hoe het wel kon, waren de lichtschakelaars van een bepaalde ruimte congruent geplaatst met de lichten aan het plafond. |
Conclusie
Het boek wordt gezien als een essentieel les in de opleiding van een industrieel ontwerper en na het lezen ervan kan ik dit alleen maar beamen. Door het lezen van de boek besef ik hoe hard Achiel Standaert zich op het boek heeft gebaseerd bij het schrijven van de cursus usability. De vele verwijzingen tijdens de lessen waren dus wel op z'n plaats. Toch was het lezen van het boek een goede aanvulling door de aangename en ludieke manier waarop Donald Norman zijn verhaal doet en de voorbeelden waar hij dieper op in gaat. Een moderne versie van het boek zou absoluut een meerwaarde zijn want ook op de dag van vandaag kan er nog veel verbeterd worden op vlak van gebruiksvriendelijkheid; denk hierbij aan grafische interfaces en de verschillende soorten webdesign.
Bronnen
Chelsea Thomas. 2013. Book Reviews for Houston Creatives, no. 3. [ONLINE] Beschikbaar via: https://houston.aiga.org/book-reviews-for-houston-creatives-no-3/. [Geraadpleegd op 11 april 2016].
Vox. (2016). It's not you. Bad doors are everywhere.. [Online Video]. 26 February 2016. Beschikbaar via :https://www.youtube.com/watch?v=yY96hTb8WgI. [Geraadpleegd op: 2 april 2016]
Geen opmerkingen:
Een reactie posten