Axel Enthoven / Innovatie in mobiliteit en stedelijkheid

Axel Enthoven wordt gezien als de pionier van design van België en is er al mee bezig vooraleer mensen wisten hoe design geschreven wordt. De eerste keer dat ik van zijn naam hoorde was tijdens het programma ‘De Bedenkers’ waarin hij in de jury zat naast o.a. de toen nog minder bekende Marc Coucke om het folkdesign en de uitvindingen van Vlamingen keuren. Twee jaar later was hij opnieuw te zien op tv. In de Canvas-reeks ‘Vormgevers’ die liep tijdens 2010, was één van de afleveringen aan hem gewijd. In beide gevallen viel op jonge leeftijd me het holistische beeld - die term zou ik later pas te weten komen - die Axel Enthoven had over ontwerpen en productontwikkeling op.

Het ontwerp van Enthoven Associates voor
de bus en paardentram voor de Mont Saint Michel.

Hieronder heb ik de voornaamste punten opgesomd van zijn lezing

1.  Heb niet enkel oog voor ‘dé gebruiker’. Houd met iedereen rekening! In het geval van een                   publiektransportmiddel rekening met de gebruiker, maar ook de maker, de chauffeur, de                       mindervalide en de overheid.

2. Hij bracht een casus ter sprake van de opera-camper. Het ontwerp had veel awards gewonnen, 

    maar had amper commercieel succes. Enkel in Australië had het een goede verkoop dat kwam

    omdat Australiërs gemiddeld langer kunnen rondreizen met hun camper dan pakweg Nederlanders.

    Dus gaf hij de raad om na te denken over wie het product gebruikt en voor hoelang.

3. De tijd van de grote sponsors en de grote budgetten is voorbij. Elk idee is maar zo sterk als z'n

    commerciëel succes. Een idee moet winst kunnen genereren. Op de dag van vandaag moet elk idee

    gecheckt worden naar (commerciële) haalbaarheid.

4. Niet alle producten hebben een even lange levensduur. Een autobus wordt gemiddeld 15

     jaar gebruikt. Bij boten en treinen duurt het dubbel zolang vooraleer ze aan de kant worden gezet.

5. Werken voor de overheid creëert andere problemen dan werken voor de privé-sector. Het

    Spartacus project bijvoorbeeld was goedgekeurd door de vorige regering, maar niet door de

    huidige. Het project ligt nu stil. Kunnen omgaan met dit soort frustraties, maakt deel uit van de job. 

De Opera-camper had minder commercieel succes dan verwacht. 

Eén van de casussen waar hij dieper op inging was de nieuwe tram die zijn bedrijf heeft ontworpen voor Brussel. Het voorstel was om een tram te ontwerpen in de gedachte dat Brussel de Europese hoofdstad is, het politieke centrum van Europa waarin een trein moet passen die kwaliteit uitstraalt. Hij draaide het roer om en vertrok van de idee dat Brussel samen met Praag de twee steden zijn met het grootst aantal gebouwen in Art Nouveau-stijl. Ze legden een ontwerp van de nieuwe tram voor die geïnspireerd was op Art Nouveau qua vormgeving en kleur voor aan de mensen die de beslissingen maken en zij waren laaiend enthousiast. Het gevolg is dat zij hen vervolgengs meer vrijheid hebben gegund in de verdere verloop van het ontwerpproces. De vrijheid creëerde meer ruimte om te innoveren op het gebied van vandalisme. Volgens mr. Van Enthoven zijn er drie mogelijke manieren om vandalisme tegen te gaan. De eerste is om alles onverwoestbaar te maken, met als gevolg dat alles een rubber of harde kunststof zal worden gemaakt. De tweede mogelijkheid is om alles zo snel mogelijk te herstellen. Hij gaf als voorbeeld dat mensen sneller geneigd zijn om hun peuk om de grond te gooien als de asbakken vol zijn. De laatste mogelijkheid is om de infrastructuur op te waarderen zodat mensen meer respect hebben voor het meubilair en het interieur van de tram.

Het ontwerpteam ging voor derde richting toen ze leer kozen als materiaal van de stoelen. De mensen die de knoop doorhakten van de stad Brussel verklaarden hem voor gek, maar hij kon hen overtuigen met zijn voorspelling dat het vandalisme zou verminderen met  20 à 25%. Uiteindelijk was het vandalisme gedaald met ongeveer 40%. De mensen hebben respect voor het meubilair wanneer deze van hogere kwaliteit is dan het conventionele traminterieur. Hij maakte wel de opmerking dat de vermindering in vandalisme niet voor elke gemeente in Brussel gold. 

De tram in Brussel is qua vormgeving geïnspireerd op de Art Noveau-stijl. 

Minder vandalisme was niet het enige voordeel bij de keuze voor de lederen zetels. Om de zoveel tijd worden de trams schoongemaakt. Bij conventionele trams duurt het drogen een volledige dag, maar met de lederen zetels duurt dit slechts één uur. Een tram is heeft een duur prijskaartje, dus onnodig stilstaan kan maar best vermeden worden. Dus ook op dit gebied spelen de lederen zetels in het voordeel.

De tweede en laatste casus waar hij dieper op inging was het HALO-concept. Samen met Lowie Vermeersch herdefinieerde hij de eerste klasse in het vliegtuigreizen. Ze verhoogden de luchtkwaliteit en verbeterden het dieet en de psychologie van het vliegen. De eerste klasse heeft geen ramen, maar er zijn wel projectieschermen waarbij je kan kiezen of je wilt reizen in het daglicht of tijdens de nacht. Dit heeft als gevolg dat de reiziger kan kiezen of hij in bijvoorbeeld New York aankomt met een jet lag of niet.

Samen met Lowie Vermeesch herdacht hij wat vliegen zou kunnen zijn in eerst klasse.

De lezing afsluiten deed hij met het Flandria project, wat ook de uitdaging was van de daaropvolgende brainstorm. Na kort te hebben uitgelegd wat de geschiedenis ervan was, toonde hij 

een reeks beelden van bestaande en niet bestaande boten die ons zouden kunnen inspireren tijdens de brainstorm.

Van alle personen waarvan ik de lezing heb bijgewoond, was hij de enige die aanwezig bleef tijdens de brainstorm. Hoogstwaarschijnlijk was dit om de reden dat hij het ontwerp zelf gekozen had.  Hij participeerde in de brainstorm en bezocht elke tafel om onze ideeën bij te sturen. Toch mocht het niet baten. Nadat enkele ideeën waren gepresenteerd, begon hij te schrijven op één van de borden die er stonden, zonder dat we konden lezen wat hij aan het schrijven was. Toen uiteindelijk alle ideeën waren gepresenteerd draaide hij het bord om. In tien puntjes gaf hij aan waarom we niet in de opdracht geslaagd waren. Het beste gevoel gaf het niet. Maar ik had die avond wel veel geleerd.

Bronnen

De bronnen zijn gerangschikt in volgorde van voorkomen.


Enthoven Associates, (2015), Axel Enthoven [ONLINE]. Available at:http://www.ambassadeurs.be/edities/13/artikels/axel-enthoven-ontwerpt-huis-voor-de-vergrijzing[Accessed 30 March 2016]

Enthoven Associates, (2012), Navette Mont Saint Michel [ONLINE]. Available at:http://hippotese.free.fr/blog/index.php/post/2012/01/12/Les-maringotes-du-Mont-Saint-Michel-dans-les-sables-mouvants... [Accessed 30 March 2016]

Enthoven Associates, (2016), Opera Luxery Camper Trailer [ONLINE]. Available at:http://www.vicespy.com/opera-luxury-camper-trailer/ [Accessed 30 March 2016].

Yellow Window, (2005), Tram for Brussels - Bombardier [ONLINE]. Available at:http://www.yellowwindow.com/en/work/product/tram-for-brussels/3 [Accessed 30 March 2016].

Yellow Window, (2014), HALO concept [ONLINE]. Available at:http://awardwinningdesigners.be/awardwinner/yellow-window-enthoven/ [Accessed 30 March 2016].